Waarom zijn theaters dicht in de zomer? ‘Een speciaal project zoals dit kan wél’ (2024)

Je zou kunnen zeggen dat ze alle drie een vergelijkbare missie hebben: kijk eens anders dan je gewend bent. En dat die drie missies deze zomer samen zijn gekomen.

Beeldend kunstenaar Folkert de Jong maakt carnavaleske mensfiguren van onafbreekbaar hardschuim. Hij wil je aan het denken zetten over hoe je daarnaar kijkt: zie je vooral vrolijkheid of ervaar je toch ongemak?

Cultureel ondernemer Johan Idema zoekt manieren om beeldende kunst anders te presenteren. Een tentoonstelling hoeft niet in een museumzaal, een klassiek concert niet in een concertzaal. Sowieso kan de hele manier van hoe we omgaan met kunst vaak op de schop, vindt hij.

Ruud van Meijel is directeur van het Chassé Theater in Breda. Hij zegt: „We vinden het gewoon dat theaters in de zomer dicht zijn, maar eigenlijk is het vreemd. Uit de cijfers weten we: in de zomer is nooit meer dan 20 procent van de mensen tegelijkertijd met vakantie. Als 80 procent er is, waarom zijn we dan niet gewoon open?”

Het komt allemaal bij elkaar in De held, de schurk en de waarheid, deze zomer dagelijks te zien in het Bredase Chassé Theater. In een donkere zaal staan daar twee maanden lang in aangelichte vitrines al eerder gemaakte sculpturen van Folkert de Jong: Dutch Lady, Luther en Melanchton, Pieta II en meer. Bij die beelden zijn nu verhalen bedacht door schrijvers als Abdelkader Benali, Koen Caris of Roziena Salihu. Als je gaat zitten op het bankje voor een beeld, en simpelweg op play drukt, krijg je al die verhalen te horen.

Circusdirecteur

En dan is meteen alles anders dan het altijd leek. Maarten Luther wordt een terrorist, Jezus draagt een dode Maria, Wilhelmina is geen koningin maar circusdirecteur. Het verhaal bij Pirate, het afgegoten hoofd van de sculptuur is van de kunstenaar zelf, wordt voorgelezen door Folkert de Jong. Hij zegt: „Gisteren een schurk, vandaag een held. De geschiedenis wordt geschreven en daarna wordt hij weer herschreven. Wat overblijft, zijn de verhalen die we nodig hebben om onze identiteit op te bouwen.”

Johan Idema is initiatiefnemer en curator van De held, de schurk en de waarheid. Met deze ‘theatrale tentoonstelling’ zoals hij de combinatie van vormen noemt, wil hij beeldende kunst verhalender maken – en daarmee zowel gelaagder als toegankelijker. Johan Idema: „Dat lukt niet met elke kunstenaar: de kunst moet zich ervoor lenen, de kunstenaar moet ervoor voelen. Maar dit was werk met een boodschap, waar je een vertelling van kon maken.” Na Breda gaat De held, de schurk en de waarheid in elk geval nog naar Almere, Zwolle en Bergen, waar het te zien zal zijn in musea.

Maar hier is het te zien in een theater, dat ervoor open is gegaan in de zomer. En dat is wennen.

Je merkt het als je behalve het Chassé Theater ook Stedelijk Museum Breda bezoekt: daar is het beduidend drukker. Tegelijkertijd is er kruisbestuiving, want daar heeft het theater ook om gevraagd: help ons met de marketing.

Dus is het eerste wat je ziet als je het museum binnenloopt Dutch Mechanisms, Willem van Oranje van Folkert de Jong. De prins ligt in een glazen kist die zijn graf is. Met een koptelefoon op luistert hij naar het nieuws. Erbij: flyers en folders die attenderen op de ‘theatrale zomertentoonstelling in Chassé’. „Het museum bevindt zich op vijf minuten loopafstand van het theater”, staat naast een kaartje met de route.

Nieuwsgierig worden

En wie er dan komen? Mensen die eerder het museum bezochten, mensen die een film in het theater keken en er zo op werden geattendeerd, mensen die er van andere mensen over hoorden en nieuwsgierig werden. Al met al een stuk of dertig, veertig bezoekers per dag, als het druk is vijftig. Ruud van Meijel: „Hoeveel mensen er komen, hangt ook af van het weer. Als het mooi weer is, krijgen we minder bezoek. Maar als het heel warm is, weer meer. Ik ben al met al niet ongelukkig met de aanloop.”

Waarom zijn theaters eigenlijk dicht, denkt hij? „Voor onderhoud, wij zijn ook aan het verven. Aan de andere kant: daar heb je niet de hele zomer voor nodig. En medewerkers gaan met vakantie, natuurlijk.”

En de kosten? Doorgaan in de zomer zou heel duur zijn, toch? „Maar een speciaal project zoals dit kan wel, juist ook omdat de zaal leeg staat. En de tentoonstelling kost geld om te maken, maar daarna zijn er eigenlijk alleen nog de kosten van het rondreizen ervan.”

Wat hij vooral vindt: „Ik kan het gewoon niet uitleggen dat we dicht zijn. Veel van onze bezoekers zijn emptynesters die niet in juli en augustus met vakantie gaan. Die zijn op een gegeven moment uitgekeken op hun balkon – en dan hebben wij geen aanbod.”

De held, de schurk en de waarheid in het Chassé Theater in Breda, t/m 11 september dagelijks van 13.30 tot 18 uur, toegang gratis. Info: chasse.nl